بحران علم مدرن

مقدمه قسمتی از بیانیه پایانی و خلاصه ای از مباحث مطرح شده در کنفرانس بین المللی "Modern Scienece in Crisis;A Third World Response" است که در نوامبر 1986 در مالزی برگزار شده است.  این کنفرانس علاوه بر متخصصان مالزیایی، میهمان 140 متخصص و دانشمند از سراسر جهان بوده است

اکنون این نکته اساساً چذیرفته شده است که علم و تکنولوژی مدرن، در ایفای نقشی که برای حل معضلات اجتماعی در نظر گرفته شده بود(خصوصا در جهان سوم)، با شکست مواجه شده است. بسیاری ممکن است استدلال کنند که در این امر نباید علم مدرن را سرزنش کرد باید نهاد های اجتماعی و نابرابری هایی را سرزنش نمود که از ایفای تعهداتی که علم مدرن بر عهده گرفته بود، جلوگیری می کنند.
با این حال، شواهد فزاینده ای در دست است که نشان می دهد، عقلانیت علم مدرن و کاربردی بودن آن، هزینه ها و خطرات بی شماری را برای تمدن و بقای بشر به وجود آورده است. علاوه بر این، علم مدرن به همراه اقتصاد و برخی شرایط اجتماعی قدرتمندترین ایزاری بوده است که از سوی جهان ثروتمند برای تداوم سلطه بر جهان سوم به کار گرفته شده است.
به همین ادلّه بود سال 1986 که شبکه جهان سوم (Third Wrld Network) و جامعه ی مصرف کنندگان پنانگ (Consumers Association of Penang) یک کنفرانس بین المللی در مورد بحران در علوم مدرن تشکیل داده اند که در آن دانشمندان، دانشگاهیان،روزنامه نگاران و فعالان این زمینه، از بسیاری از کشورها گردهم آمدند. در این کنفرانس، 140 شرکت کننده از کشورهایی مانند هند، سریلانکا،آرژانتین،ایالات متحده،ژاپن،هنگ کنگ و تایلند حضور داشتند.
یکی از موضوعات اصلی مطرح شده در کنفرانس،بررسی استفاده ی بی چون چرا و تاثیر همه جانبه علوم و تکنولوژی مدرن به عنوان ابزار توسعه در جهان سوم بود.
علم وتکنولوژی مدرن،در همه طیف های کشور های جهان سوم، با ایدئولوژی ها، سیاست ها، مذاهب و فرهنگ های متفاوت، قاطعانه به کار گرفته شده است.
استفاده از علم و تکنولوژی مدرن به عنوان ابزاری خنٍی، بی طرف جهان شمول در جهت توسعه، هزاران معضل را برای جهان سوم به وجود آورده است. علم وتکنولوژی های مدرن که در معرفت شناسی غرب رشد نموده و بر تجربه ی غربی مبتنی شده است، حاوی اصول فراوانی است که برای آنکه در جهان سوم به کارگرفته شود، کاملا نامناسب است.
مثال هایی از این اصول درونی شامل موارد زیر است:
- جهان بینی مکانیکی و تقلیل گرای علم غربی مدرن که معرفت شناسی های بوم گرا و کل گرا را تخریب می کند.

-استثمارگرایی و خشونت ذاتی علم مدرن علیه انسان و طبیعت که محصول جهان بینی مکانیکی است.

-نظام مدیریتی استثمارگرانه و الگوی کار منزوی کننده علم مدرن.

-نگاه نژاد محور علم مدرن.

-استفاده علم مدرن از الگوی مصرف آشکارانه مسرفانه.

-تاکید علم مدرن بر تعویض ارزش ها به جای استفاده از آن ها.

-ادعای بی طرفی، جهان شمولی و بی غرضی علم مدرن که خشونت و استثمارگرانه بودن آن را توجیه می کند.

کنفرانس پنانگ زمینه های مذکور از علم مدرن را به همراه تاثیر آن بر جهان سوم مورد بحث قرار داد. از جمله نتایج علم مدرن که مورد بحث قرار گرفت، از میان رفتن منابع طبیعی و اثر انقلاب سبز در کشاورزی(روندی از توسعه کشاورزی که برای اولین بار در سال 1944 در سونورا از ایلات شمالی مکزیک و با هدف افزایش محصولات کشاورزی اجرا گردید. در این روش، گونه های جدیدی از گیاهان ایجاد می گردند که بیشارین محصول و بازدهی را داشته باشند و در کشت آن ها نیز از شیوه های مدرن کشاورزی استفاده می شود.) و استفاده از انرژی، افزایش روند نظامی گری و کاهش تنوع فرهنگی و ژنتیکی بود.
این کنفرانس همچنین منابع غنی علوم و تکنولوژی های بومی ای را که در طول قرون در جهان سوم به وجود آمده بودند، مورد بررسی قرار داد. علوم بومی چنان از سوی علم مدرن محکوم شده و جایگزین گردیدند که هم اکنون هیچ اعتمادی به دانش و تکنولوژی محلی وجود ندارد. در نتیجه، اعضای کنفرانس احساس کردند که اکنون نیازی ضروری به مشف مجدد میراث علوم بومی جهان سوم و استفاده از آن ها برای پایه گذاری یک توسعه کل گرا، انسانی و زیست بوم گرا وجود دارد.

ما می توانیم امیدوار باشیم که در مدت زمانی کوتاه، همه ی مشکلات را حل کنیم؛ اما بالاخره روزی باید برای حل این مشکل آغاز به کار کرد و شرکت کنندگان در این کنفرانس امیدوارند که این آغاز با بیانیه ی آن ها صورت گرفته باشد. ما امیدواریم این بیانیه به مردم جهان سوم در افشای ماهیت علم مدرن کمک کند تا اقداماتی در پیش گرفته شود که تضمین کند، فرزندان ما بتوانند در این زمینه با آزادی و سازگاری با یکدیگر و با طبیعت زندگی کنند.
ما همچنین امیدواریم که این بیانیه بحث ها و روشنگر های بیشتری را در مورد ضرورت بازشناسی و ترویج علوم مختلف بومی در جوامع جهان سوم برانگیزد.

ترجمه از سید مجتبی عزیزی